تحقیقات بازار چیست؟

عبارت تحقیقات بازار یا تحقیقات بازاریابی چند سالی است که در دنیای کسب و کار گسترش زیادی یافته است. البته از دیرباز شرکت های بزرگ ایران و جهان با این مفهوم به خوبی آشنا بوده اند و بطور متعدد از آن استفاده کرده اند. اما آنچه که در دنیای امروز جزو چالش های تحقیقات بازار به شمار می آید، همانگونه که روزگاری استیو جابز پیش بینی نمود، چیزی شبیه به توهم دانایی است. متاسفانه شاهد بسیاری از پروژه های تحقیقات بازار در کشور هستیم که توسط افراد غیرمتخصص یا نیمه متخصص مبتلا به توهم دانایی، اجرا شده اند و از حیث ساختار، تحلیل و نتایج دارای خطاها و اشکالات بنیادی بسیاری می باشند. این مساله علاوه بر اتلاف منابع مالی و معنوی کارفرما و گمراهی احتمالی کسب و کار در تصمیم گیری، می تواند موجب سلب اعتماد به علم مدیریت و بازاریابی، خصوصا تحقیقات بازار گردد.

تعریف تحقیقات بازار

تحقیقات بازار در واقع یک فرآیند سیستماتیک جمع آوری، تحلیل و تفسیر داده هاست که به منظور تصمیم گیری بهتر مدیران انجام می شود. ارزش واقعی یک پروژه تحقیقات بازار در روشی نهفته است که توسط آن داده های بدست آمده برای دستیابی به دانش بهتر استفاده می شود. با اینکه پروژه های تحقیقات بازار عمدتا فرآیندهایی پیچیده، زمانبر و بصورت بالقوه گران به نظر می رسند، اما الزاما همیشه اینطور نیست و می تواند در برخی موارد با منابع کمتری نیز اجرا شود. اما آنچه اهمیت دارد این است که تقریبا برای موفقیت هر کسب و کاری، خصوصا در بازار رقابتی، وجود تحقیقات بازار امری حیاتی بوده و از بنیان های اصلی ایجاد سودآوری و مزیت رقابتی پایدار به شمار می آید. در هر صنعت یا کسب و کاری که فعالیت داشته باشید، تحقیقات بازار برای کسب و کار شما ضروری است.

اهمیت تحقیقات بازار

تحقیقات بازار، به شرطی که بصورت اصولی و صحیح اجرا شود، برای تمام کسب و کارها ضروری است. چرا که می تواند منجر به کاهش نرخ ریزش مشتری، افزایش رضایت مشتری، ارتقاء کسب و کار، برندینگ بهتر، کاهش اتلاف منابع، تبلیغات هدفمندتر، اثربخشی اقدامات بازاریابی، و بسیاری از مسائل دیگر در سازمان گردد. در شکل زیر برخی از فواید پراهمیت تحقیقات بازار قابل ملاحظه است.

البته قطعا تاثیرات و اهمیت تحقیقات بازار بسیار بیشتر از موارد نامبرده شده است؛ اما صرفا در این مقاله به بررسی پر اهمیت ترین آن ها می پردازیم.

1. اطلاعات ارزشمند بازار

پروژه تحقیقات بازار اگر به درستی و بر مبنای استراتژی صحیح اجرا شود، اطلاعات بسیار ارزشمندی از بازار برای کسب و کار ارائه خواهد داد. این اطلاعات می تواند شامل ارزش های مشتریان و مصرف کنندگان، انتظارات آنان، خلاءهای موجود در بازار، عملکرد رقبا، مزیت رقابتی ادراک شده رقبا توسط مشتریان، محصولات مکمل، محصولات جایگزین و غیره باشد.

2. تحقق اهداف استراتژیک

یکی از اصلی ترین شالوده های تدوین استراتژی، تحلیل دقیق و جامع است. زمانی که یک استراتژیست اطلاعات کافی و دقیق نداشته باشد، قطعا نخواهد توانست استراتژی خوبی نیز تدوین نموده و به اجرا در آورد. از جمله فواید مهم تحقیقات بازار، ارائه اطلاعات برای انجام تحلیل بازار و تدوین و اجرای استراتژی بازاریابی سازمان است.

3. افزایش فروش و سودآوری

تحقیقات بازار می تواند منجر به افزایش سودآوری و فروش سازمان شود. اگر یک کسب و کار اطلاعات دقیقی از بازار داشته و تحلیل های مناسبی انجام داده باشد، قطعا می تواند به درستی نیاز مشتریان را نیز شناسایی نموده و خواسته های آنان را ارضا نماید. همچنین زمانی که یک کسب و کار اقدامات بازاریابی خود را بصورت هدفمندتر اجرا نماید، طبیعتا شاخص های سرانه ای هزینه ها کاهش یافته و سودآوری کلی آن نیز افزایش می یابد.

4. مدیریت اثربخش منابع

با انجام تحقیقات بازار دقیق و اصولی، می توان اقدامات پروموشن، تولید، بسته بندی، کانال های توزیع و غیره را هدفمندتر انجام داده و طبیعتا منابع سازمان را بهتر مدیریت نمود. این منابع ممکن است منابع مالی مانند هزینه تبلیغات، پروموشن ها، حمل و نقل و غیره باشند؛ و یا جزو منابع نامشهود مانند انگیزه پرسنل، انرژی نیروهای سازمان، زمان و غیره باشند.

5. افزایش سهم بازار

یکی از اصلی ترین اهداف تحقیقات بازار، آنالیز و شناسایی رقیب در کنار تحلیل و شناخت بازار است. با تحلیل مناسب اطلاعات بدست آمده از تحقیقات بازار، می توان اثربخشی استراتژی ها و تاکتیک های بازاریابی را افزایش داده و سهم بازار بیشتری بدست آورد.

فرآیند تحقیقات بازار

اگر بخواهیم فرآیند تحقیقات بازار را بصورت کلی بیان نماییم، بصورت کلی می توان به صورت شکل زیر آن را ترسیم نمود.

 

البته ممکن است در منابع مختلف، این فرآیند به جای چهار مرحله، تعداد متفاوتی نیز داشته باشد که در واقع همین مراحل بصورت بسط یافته ارائه می شوند. اما بصورت کلی یک پروژه تحقیقات بازار، از مرحله تدوین مساله و ساختار انجام آن آغاز شده، و پس از گردآوری اطلاعات و آنالیز آنها، نهایتا به ارائه نتایج مورد انتظار منجر خواهد شد.

1. استراتژی و نقشه راه تحقیقات بازار

در اولین قدم برای انجام یک تحقیقات بازار، بایستی نقشه راه انجام آن ترسیم گردد. تعریف دقیق و صحیح مساله در این مرحله بسیار مهم است. بایستی اهداف و نتایج مورد انتظار پروژه تحقیقات بازار بصورت دقیق، شفاف، قابل دستیابی و مشخص تعیین شوند. روش گردآوری اطلاعات مشخص شده و زمانبندی اجرای پروژه، ساختار تیم اجرای پروژه، مسئولیت ها، هزینه ها، شاخص های سنجش عملکرد و تمام اجزاء آن بصورت کامل مدون گردد.

2. گردآوری اطلاعات

گردآوری اطلاعات بایستی بر اساس نقشه راه تدوین شده و بر اساس نیاز و نوع پروژه انجام شود. روش های مختلفی بسته به نوع، هدف، روش و استراتژی تحقیقات بازاریابی ممکن است استفاده شود، از جمله این روش ها می توان به گردآوری اطلاعات از پایگاه های معتبر آماری، مطالعه میدانی (مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه)، پایش اینترنت یا web scrapping و غیره اشاره نمود.

3. آنالیز داده ها

پس از گردآوری کامل اطلاعات، نوبت به آنالیز و تحلیل دقیق آن می رسد. منظور از آنالیز داده ها بیان نظرات شخصی بر اساس شنیده ها و اطلاعات نیست، بلکه انجام یک آنالیز دقیق و صحیح مبتنی بر روش های دقیق آماری و ریاضی و با استفاده از ابزارهای مختلف از جمله الگوریتم ها و تابع های اکسل، پایتون و غیره است. یک تحلیل دقیق نیازمند یک استراتژی دقیق است. بدون شاخص گذاری درست و گردآوری اطلاعات مورد نیاز در مراحل قبلی، و همچنین الگوریتم صحیح تحلیل داده، نتایج به احتمال زیاد یا گمراه کننده خواهند بود و یا در خوشبینانه ترین حالت، ناقص می باشند.

4. گزارش نهایی

در نهایت پس از انجام تحلیل و آنالیزها، تفسیر صحیح از داده ها صورت گرفته و اهداف پروژه محقق می شوند. در این مرحله، بایستی اطلاعات مورد انتظار و اهداف پروژه همانگونه که در مرحله اول تدوین شده بودند و بر اساس شاخص های تعیین شده محقق شده و نهایتا راهکار حل مساله اصلی پژوهش مشخص گردد.

 

آشنایی با خدمات تحقیقات بازار رادین پلاس

جمع بندی

تحقیقات بازار ممکن است بعنوان یک واحد در دل دپارتمان بازاریابی یک شرکت فعالیت نموده و یا بصورت پروژه های برون سپاری شده، توسط شرکت های مشاوره مدیریت و ارائه دهنده خدمات تخصصی کسب و کار به اجرا درآیند. آنچه حائز اهمیت است، اجرای صحیح پروژه های تحقیقات بازار است، به نحوی که بتواند مساله های مهم و کلیدی از سازمان حل نموده و راهکارهای عملی و موثر ارائه نماید.